بیماری زردی چیست ؟

زردی نوزاد یکی از بیماری هایی است که گاهی به طور جدی نوزاد و والدین او را دچار مشکل می کند. به طور کلی بیش از 70 درصد نوزادان در روزهای اولیه تولد با این بیماری دست به گریبان می شوند که نشانگر شایع بودن آن در نوزادان است. این آمار در نوزادانی که پیش از موعد متولد شده اند به حدود 80 درصد می رسد.

زردی در کودکان باعث بی رنگ یا زرد شدن پوست بدن و چشم ها می شود. بی رنگی و زردی پوست و چشم در این حالت در نتیجه بالا رفتن میزان ماده زرد رنگی به نام بیلی روبین در خون است و باعث تجمع این ماده در زیر پوست و زرد شدن آن می شود که اغلب این رنگ پریدگی و زردی تا بالای قفسه سینه ادامه پیدا می کند. زردی علامتی است که بالا بودن میزان بیلی روبین خون را نشان می دهد. زردی دردناک نیست ولی توجهات و ملاحظات زیادی را می طلبد.

علت زردی چیست ؟

در طول دوره نوزادی متابولیسم بیلی روبین از مرحله جنینی که در آن جفت مسیر اصلی حذف بیلی روبین غیرکونژوگه محلول در چربی است به مرحله بزرگسالی که در آن فرم کونژوگه و محلول در آب از سلول های کبدی به داخل سیستم صفراوی و لوله گوارشی ترشح می شود، گذار می کند. هیپربیلی روبینمی غیرکنژوگه ممکن است توسط عواملی ایجاد و یا تشدید شود.

1. افزایش بار بیلی روبینی که باید به وسيله کبد متابولیزه شود (آنمی همولیتیک، پلی سیتمی، کبودی یا خونریزی داخلی، کاهش طول عمر گلبول های قرمز در نتیجه نارسی ترانسفوزیون سلول های خونی، افزایش گردش روده ای کبدی، عفونت)
2. آسیب یا کاهش فعالیت آنزیم ترانسفرژ یا سایر آنزیم های مرتبط (نقص ژنتیکی، هیپوکسی، عفونت، نقص تیروئید)
3. رقابت با آنزیم ترانسفراز یا مهار آن (داروها یا سایر موادی که به کونژوگاسیون با گلوکورونیک اسید احتیاج دارند)
4. عواملی که سبب از بین رفتن یا کاهش آنزیم شود یا جذب بیلی روبین توسط سلول های کبدی را بکاهند (نقص ژنتیکی و نارس بودن)

پلی مورفیسم ژنی در ایزوآنزیم گلوکورونوزیل ترانسفراز و دی فسفات پوریدیل کبدی (UGT1A1) و ترانسپورتر آنیونی ارگانیک ناقل محلول در آب (SLC01B)، تنهایی یا با هم وقوع هیپربیلی روبینمی نوزادی را تحت تأثیر قرار می دهد. عواملی که سبب کاهش احتباس بیلی روبین در گردش خون می شوند باعث افزایش سمیت میزان بالای سرمی بیلی روبین غیرکونژوگه می شوند (هیپوپروتئینمی جداشدن بیلی روبین از محل اتصال خود به آلبومین در رقابت با داروهایی مثل سولفی سوکسازول و موکسالاکتام، اسیدوز و افزایش غلظت اسیدهای چرب آزاد ثانویه به هیپوگلیسمی گرسنگی شدید یا هیپوترمی). آثار نوروتوکسیک نه تنها به طور مستقیم به نفوذپذیری سد خونی مغزی و غشای سلول عصبی مرتبط است بلکه به حساسیت نورونی به آسیب، نیز ارتباط دارد.

همه موارد ذکر شده در آسفیکسی، نوزادان نارس، هیپراسمولاریته، عفونت، تشدید می شوند. تغذية مرتب و زود هنگام، سطوح سرمی بیلی روبین را کاهش می دهد در حالی که تغذیه با شیر مادر و دهیدراتاسیون سطح این ماده را افزایش می دهند. تاخیر در دفع مکونیوم که در هر دسی  لیتر آن ۱ میلی گرم بیلی روبین موجود است ممکن است منجر به زردی شود که در اثر چرخه مجدد روده ای کبدی پس از دکونژوگه شدن توسط گلوکورونیداز روده ای صورت می گیرد. مصرف داروهایی مثل اکسی توسین (در مادر) و مواد شیمیایی مورد استفاده نرسری ها مثل شوینده های فنولیک نیز ممکن است هیپربیلی روبینمی غیرکونژوگه تولید کنند. سایر عوامل خطر عبارت اند از: پلی سیتمی، عفونت، نارس بودن و نوزادان مادران دیابتی.

چگونه زردی نوزاد را تشخیص دهیم؟

زردی در نوزادان از همان روزهای اولیه تولد آغاز می شود. علائم آن معمولا با زردی پوست و گاهی چشم ها بروز می کند. زردی ابتدا تنها صورت را دربرمی گیرد ولی رفته رفته قفسه سینه، ناحیه شکم، پاها و کف پا و اندام های تحتانی را نیز درگیر می کند.

زردی در نوزادان گاهی باعث خستگی مفرط و سوءتغذیه می شود. نوزادانی که در 24 ساعت اول پس از تولد دچار این علائم می شوند، باید حتما تحت آزمایش میزان بیلی روبین قرار بگیرند. البته برای احتیاط بهتر است طی 5 روز اول تولد، کودک تحت بررسی قرار بگیرد تا از عدم ابتلا به زردی در او مطمئن شوید.

نوزاد را به خاطر زردی از شیر مادر محروم نکنید. و زردی در برخی نوزادان ممکن است بر اثر استفاده از شیر مادر باشد. دو گروه از نوزادان هستند که با خوردن شیر مادر به زردی مبتلا می شوند.

زردی به علت رشد ناکافی روده و کبد نوزاد رخ می دهد. در این مورد پزشکان توصیه می کنند تغذیه نوزاد با شیر مادر را ادامه دهید. چنانچه به علت شدت زردی، نیاز به تعویض خون نوزاد باشد. پزشک توصیه می کند که حداکثر 48 ساعت شیر مادر را قطع کرده و از شیر خشک یا شیر دوشیده شده برای تغذیه کودک استفاده کنید. البته پس از رفع زردی، مجددا باید تغذیه با شیر مادر را از سر گرفت.

دسته بندی نوزادان دارای زردی:

گروه اول: نوزادان مادرانی هستند که به طریق سزارین وضع حمل کرده اند و زردی به دلیل کم بودن شیر مادر و در روزهای اولیه تولد ایجاد می شود. در این حالت چنانچه تغذیه با شیر مادر استمرار داشته باشد، رفته رفته شیر مادر بیشتر و کمبود کالری نوزاد جبران می شود و همچنین حرکات روده او بهتر شده و زردی از بین می رود.

گروه دوم: زردی نوزاد معمولا از هفته دوم تولد آغاز می شود و علت آن می تواند موادی باشد که در شیر وجود داشته و باعث غیرفعال کردن آنزیم های کبدی و روده ای نوزاد می شود که این موضوع مواد صفراوی را باز جذب می کند.

عوارض بیماری زردی:

همینطور که ذکر شد بیماری زردی بدون درد می باشد. اما بالا رفتن بیلی روبین در خون ممکن است عوارض جبران‏ ناپذیری برای نوزاد در پی داشته باشد و حالتی سمی را در سیستم عصبی نوزاد ایجاد کرده و باعث بروز آسیب مغزی، عوارض شنوایایی و در حالت پیشرفته منجر به مرگ نوزاد می شود. هر نوزاد بیمار باید حتما از سوی پزشک اطفال معاینه شود و در صورت صلاح دید پزشک؛ آزمایش بیلی‏ روبین خون انجام و براساس آن تصمیم ‏گیری در جهت درمان صورت پذیرد.